´Elke relatie is een machtsstrijd´

Is de strijd der seksen in onze relaties geslopen? Relatiedeskundige en seksuologe Rika Ponnet (44) brengt deze maand haar tweede boek uit. In ´Blijf bij mij´ doet ze nauwgezet uit de doeken hoe wij in relaties strijden voor macht en intimiteit.

29/09/2012

Je zou kunnen beweren dat inmiddels echt wel álles over de liefde geschreven is. Je zou kunnen denken dat je liefde niet mag analyseren maar gewoon moet ondergaan. Dat zou jammer zijn. Want in haar tweede boek ´Blijf bij mij´ gunt Rika Ponnet ons een vernieuwende blik op relaties zonder afbreuk te doen aan de romantiek.

Ze neemt de machtsstrijd die nu eenmaal in elke relatie woedt onder de loep en toont aan hoe alle machtsverhoudingen veroorzaakt worden door de manier waarop wij ons als kind aan onze ouders leerden hechten, hoe zij met elkaar en met ons omgingen en of zij in staat waren om tegemoet te komen aan onze noden.

Ponnet onderscheidt vier hechtingsstijlen, elk met zijn eigen specifieke kenmerken en behoeftes. Een waardevol inzicht dat van pas komt bij alle aspecten van de liefde.

Macht, dat klinkt toch een beetje vies. Zeker als het over de liefde gaat.

Ponnet: 'Mensen beginnen vaak te steigeren als ze dat woord horen. Tot ik uitleg dat iedereen graag controle heeft over zijn eigen leven. Dat komt terug in de kleinste, dagelijkse dingen. Grenzen stellen of verleggen. Wanneer krijg ík de voorrang, wanneer krijgt de ander die? En wat maakt dat ik wel of niet recht heb op voorrang? Het is een moeilijke evenwichtsoefening. Vrouwen worstelen daar vaker mee dan mannen, omdat ze lange tijd onderdrukt werden en geleerd hebben om zichzelf weg te cijferen. De strijd der seksen is in onze relaties geslopen en de rekening wordt voortdurend gemaakt: ik heb dit gedaan, nu moet jij dat doen. Mensen zijn vaak zo genadeloos voor elkaar.'

En dus besloot jij om ons, meedogenloze machtswellustelingen, te redden met een boek.

'Tijdens de gesprekken met klanten die hulp zoeken bij relatieproblemen, herken ik al jarenlang eenzelfde patroon: de machtsstrijd. Die strijd kan heel subtiel, onderhuids zijn. Soms zelfs volledig onbewust. Machtsspelletjes gebeuren niet alleen bij koppels waar de potten en pannen door het huis vliegen. Telkens ik mijn klanten daar op wees, vonden zij het een confronterende, maar erg leerzame eyeopener. Dus besloot ik om er een boek over te schrijven.

Rond die tijd werd me gevraagd om een lezing te geven over het thema hechting, iets waar ik al over had gelezen, maar waar ik me nog meer in ging verdiepen. Toen vielen de puzzelstukjes op hun plaats. Ik besefte hoezeer macht en hechting met elkaar verweven waren. De manier waarop wij ons hechten aan onze ouders -- veilig, angstig, afwijzend-vermijdend of angstig-vermijdend -- bepaalt voor een groot stuk ons verdere liefdesleven. Dat klinkt misschien determinerend, maar eigenlijk is het bevrijdend. We hebben niet alles in de hand. We kunnen wel keuzes maken en evolueren, maar grotendeels altijd binnen onze oorspronkelijke mal. Mijn inzicht in de hechtingsstijlen heeft me milder gemaakt, zowel privé als professioneel. Het brengt rust.'

Macht, dat ruikt niet naar liefde maar naar angst. Heeft het met overlevingsinstinct te maken?

'Van alleenstaanden is bekend dat ze minder lang leven en vaker last hebben van depressies en hartfalen. We zoeken allemaal naar een manier om veilig liefde te kunnen geven en ontvangen. Ontbreekt die veiligheid, dan proberen we de situatie of de ander te veranderen. Zelfbescherming vergroot onze overlevingskansen. Maar vooral: wij domineren de aarde nog steeds omdat we samen sterk zijn. De mens is in wezen een groepsdier, hij functioneert het beste in verbondenheid. Een veilige, liefdevolle thuisbasis zorgt voor zelfvertrouwen, met zelfontplooiing tot gevolg.

Bij gebrek aan die basis investeren angstig gehechten veel energie in de zoektocht naar liefde, wat ten koste gaat van hun zelfgroei en hen het gevoel geeft te afhankelijk te zijn. Vermijdend gehechten zullen er juist alles aan doen om zo zelfstandig mogelijk in het leven te staan, waardoor ze steeds minder verbondenheid ervaren en eenzaam worden.

Beide partijen lopen kans op relaties die verzanden in een machtsstrijd. Maar alle verschillende hechtingsstijlen hebben elk hun nut in onze maatschappij. Veilig gehechten zijn de lijm van onze samenleving, onveilig gehechten overstijgen zichzelf in de zoektocht naar aandacht. Het zijn vaak kunstenaars, uitvinders, leiders of initiatiefnemers. Wij hebben elkaar, met al onze verschillen, nodig. Niet alleen uit liefde maar inderdaad: ook om te overleven.'

Sting was dus een beetje onrealistisch met zijn 'If you love somebody set them free'?

'Daarvoor moet je al heel ver geëvolueerd zijn in het geven zonder iets in ruil te verwachten. Het is weinigen gegeven, maar die mature vorm van liefde bestaat: de ander alle ruimte en vrijheid gunnen om zichzelf te zijn. Al betekent dat niet onbegrensd je zin doen ten koste van de ander, er worden nog altijd duidelijke grenzen gesteld. Al negentien jaar merk ik dat mensen, hoe evenwichtig ze ook in hun eentje zijn, toch het gelukkigste zijn binnen een relatie. Een liefdesrelatie is de ultieme erkenning. Mijn uitverkorene heeft mij uitverkoren. Daarom zal het exclusieve van een relatie ook altijd belangrijk blijven. Ik geloof niet in polyamorie. Trouwens, begrenzing zorgt vaak voor de grootste creativiteit.'

En schuilt in confrontatie niet de ware intimiteit?

'Absoluut. Bots je met elkaar, dan brengt dat inzicht in jezelf en de ander. Je krijgt alles van elkaar te zien. Er worden emoties geventileerd en oplossingen gezocht. Een compromis maken is niet capituleren maar investeren in je relatie. We leven in een heel individualistische maatschappij die ons aanspoort tot zelfontplooiing. Maar het is een mythe dat je alleen maar groeit door heel veel met jezelf bezig te zijn. Juist door interactie ontwikkel je jezelf. En naargelang je partnerkeuze zullen bepaalde aspecten van je persoonlijkheid zich fel of weinig ontwikkelen. Ik leg klanten vaak uit dat ze hun relatie als een derde persoon moeten zien. Ze doen iets niet voor hun partner, ze doen iets voor hun relatie. Dat inzicht brengt rust. Ze beseffen dat ze geen slachtoffer zijn dat zich leeg geeft, maar dat ze een degelijk nest bouwen. En hoe sterker dat nest, hoe meer hun eventuele kinderen zullen floreren. Zelfs als ze op een dag uit elkaar gaan.'

Dat viel me ook op: dit boek is niet alleen een aanrader als je de liefde zoekt of een relatie hebt, maar ook in geval van een scheiding.

'Mensen gaan voortdurend uit elkaar. Meestal vanwege een scheve machtsverhouding, die je mogelijk kunt voorkomen door op tijd in te grijpen. Vaak zie je dat die machtsstrijd na de breuk gewoon verder gaat. Eigenlijk zijn de ex-partners dan in essentie nog steeds getrouwd. Ze houden de verbondenheid al vechtend in stand.'

Ruzie maken is ook een vorm van intimiteit.

'Zeker! Daarom is het ook zo belangrijk. Als jij de ander totaal onverschillig laat, voel je je volledig afgewezen. Dat is het akeligste gevoel dat iemand je kan bezorgen. Zolang de ander op je reageert, is er nog een relatie.'

Je boek is eveneens van toepassing op mensen die aan kinderen willen beginnen, lijkt me.

'Als ouder geef je je eigen hechtingsstijl door aan je nakomelingen. Ben je je niet bewust van je hechtingsstijl, dan kan je niet ingrijpen. Mijn boek biedt inzicht in je eigen programmatie en welke impact die op je gezin heeft. Zo kan je bijsturen. Als jij een angstige hechting hebt, kan je proberen om je kroost een zo veilig mogelijk gevoel te bezorgen. Uiteraard moet je die hechtingsstijlen wel genuanceerd bekijken. Niemand heeft perfecte ouders gehad, zelfs veilig gehechte mensen hebben wel eens moeilijkheden of kiezen de verkeerde partner. Al zijn er nog genoeg die beweren dat ze niet kiezen.'

In je boek las ik over singles die klagen dat ze altijd dezelfde mannen tegenkomen.

'Ze kiezen wel degelijk, onbewust beïnvloed door hun hechtingsstijl. Er komen veel mensen op hun pad, maar de andere soorten zagen ze niet of gaven ze geen kans. Er wordt nog altijd vanuit gegaan dat die eerste ontmoeting door iets bovennatuurlijks wordt geregeld. Alsof het je overkomt. Mensen willen geloven in de ware liefde, de Hollywoodliefde is nu een religie. Maar dat slaat nergens op. We kiezen naargelang we geprogrammeerd zijn. Toeval bestaat niet en bewuster kiezen is wel degelijk mogelijk.'

Met andere woorden: val je op foute mannen, werk dan aan jezelf. Zelfkennis is macht.

'Inderdaad. Hoe beter je jezelf kent, des te gelukkigere keuzes je kunt maken met meer kans op slagen. Merk je dat je vaak vastloopt, wijt dat dan niet aan 'ik doe niet genoeg mijn best' maar onderzoek waarom je je zo gedraagt. Kies voor een partner die bij je past. Ouders zouden vaker met hun kinderen over partnerkeuze moeten spreken. Over veilige seks kan gepraat worden, waarom niet over veilige liefde? Ze zouden kun kinderen kunnen vertellen over hun eigen relationele traject, zonder hen te belasten. Dat is opvoeding: je kroost bijstaan bij belangrijke beslissingen. Ik zie nog te veel mensen die al getrouwd zijn, maar cruciale gesprekken hebben overgeslagen. Je moet toch op voorhand weten dat je op dezelfde golflengte zit wat betreft de belangrijkste relationele thema's?'

Zoals bijvoorbeeld een kinderwens. In 'Blijf bij mij' benoem je de meest voorkomende arena's waarin de machtsstrijd uitgevochten wordt: kinderen, geld, seks, huishouden en werk.

'Dat zijn de belangrijkste, al kan je natuurlijk over alles strijden. Die strijd is ook niet het probleem, die is er in elke relatie. Er is pas een probleem als de strijd vastloopt en er telkens opnieuw ruzie wordt gemaakt over dezelfde dingen, zonder dat daar oplossingen voor worden gevonden. Maar zolang je over alles goed kunt praten en samen compromissen sluit, zit je goed. Soms geeft de één een tijdlang meer dan de ander, dat is normaal.'

Ik merk vaak dat twee hechtingsstijlen elkaar erg aantrekkelijk vinden. De angstige hechtingsstijl -- met verlatingsangst, en de afwijzende hechtingsstijl -- met bindingsangst. De dramaqueen en de eenzame cowboy. Een gedoemde combinatie?

'Iemand die angstig gehecht is, herkent rust en kracht in iemand die afwijzend gehecht is. Terwijl die persoon niet sterk is maar juist emoties vermijdt. De angstige zal de ander als een steunpilaar zien, de afwijzende zal genieten van de bevestiging. Die dynamiek zit in grote of kleine mate in de meeste relaties. Het is zeker geen garantie op falen. Tenzij het extreem wordt, want dan kom je allebei in een eenzijdige rol terecht. Je moet trouwens niet denken dat angstig typisch vrouwelijk is en afwijzend typisch mannelijk. Het is net zo vaak omgekeerd. Neem nu vrijgezelle vrouwen die extreem kritisch zijn voor potentiële partners. Die vluchten voor confrontatie.'

En toch willen ze eigenlijk iemand die bij hen blijft.

'Bezitterigheid, angst, onzekerheid, de behoefte om te delen én overgave. Het zit allemaal in de titel, hé?'

´Blijf bij mij. Hoe we in relaties strijden voor macht en intimiteit´, Rika Ponnet, Uitgeverij Lannoo, 176 p., 19,99 euro

De vier hechtingsstijlen

In ´Blijf bij mij´ legt Rika Ponnet uit dat we ons als kind op vier mogelijke manieren kunnen hechten aan onze ouders en dat we dat hechtingspatroon meenemen naar onze volwassen relaties.

1. Veilig gehecht: de rots in de branding
Ongeveer de helft van onze bevolking is veilig gehecht. Het zijn de stabiele, betrouwbaren onder ons die een redelijk voorspelbaar leven leiden. Ze scheiden nauwelijks en hebben een talent voor goede relaties. Ze komen meestal uit een stabiel nest, leiden een evenwichtig leven, zijn goed in staat om moeilijkheden het hoofd te bieden, nemen geen gekke risico's. Ze zijn de solide basis van de samenleving en zorgen ervoor dat alles kan blijven draaien.

2. Angstig gehecht: de dramaqueen
Deze mensen zijn voortdurend op zoek naar totale overgave en diepe verbondenheid. Ze kunnen moeilijk alleen zijn. Ze groeiden op bij ouders die hen het gevoel gaven dat ze levensmoeilijkheden niet alleen aankunnen en leerden onvoldoende voor hun eigen welbevinden te zorgen. Ze zijn onzeker en zoeken vaak aandacht. Niet zelden via een podium. Ze zijn trouw, hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel en brengen mensen samen.

3. Afwijzend-vermijdend gehecht: de eenzame cowboy
Dit zijn de doeners onder ons. Vaak ondernemen ze verre reizen of hachelijke avonturen. Ze staan autonoom in het leven en investeren in zelfontplooiing. Hun dadendrang is een vlucht voor confrontatie met emoties. Zo beschermen ze zichzelf voor de pijn van afwijzing. Het zijn vaak de kinderen van ouders die emotioneel niet beschikbaar waren. Of in extreme gevallen groeiden ze op in een gezin waar sprake was van mishandeling of verwaarlozing. Ze helpen anderen graag om niet met hun eigen leven bezig te zijn, als compensatie voor de afwezigheid van een eigen gevoelsleven.

4. Angstig-vermijdend: het knipperlicht
Deze mensen zijn verslaafd aan aftrekken en afstoten. Zij creëren vaak een symbiotisch beeld van de liefde en zijn niet zelden het brein achter liefdesliedjes of -gedichten. Ze voelen zich vaak onbegrepen en slingeren tussen hoge toppen en diepe dalen. Het zijn mensen die zich heel graag willen binden maar het niet durven. In de liefde geven ze (te) snel gas, om zodra ze zich onbegrepen voelen, onmiddellijk op de rem te gaan staan. Ze hebben zich als kind afgewezen gevoeld en zijn ervan overtuigd dat ze niet de moeite waard zijn om te mogen bestaan.


Bron:Nieuwsblad



16/06/2015
De groeiende groep mensen die alleen woont, heeft voortaan een eigen belangenvereniging: all1. Alleenwoners zitten vaak met vragen en problemen rond onder meer fiscaliteit en huisvesting. All1 wil da..
26/01/2013
De 50-jarige Mary Kate Beckman klaagt datingsite match.com aan nadat een man die ze via de site had leren kennen, haar probeerde te vermoorden. ..
25/11/2013
15,9 % van de mannen en 11 % van de vrouwen in Vlaanderen vond al eens een lief via sociale media. Dat blijkt uit een enquête van de Christelijke Mutualiteiten bij 2.409 Vlamingen, die gepubliceer..
12/11/2011
Het leven begint pas écht op je veertigste. Klopt dat, of is het alleen een holle slogan om een voortijdige midlifecrisis te voorkomen? We onderzochten vijf belangrijke pijlers in het leven: gaan ..